Risk faktörleri
- Şişmanlık
- İleri yaş
- Hareketsizlik
- Hamilelik
- Loğusalık
- Kanser
- Östrojen tedavileri
- Varisler
- A, B, AB kan grubu
- Doğuştan gelen pıhtılaşma bozuklukları
Tanı
Bacakta veya kolda ağrı, şişlik, ödem, renk değişikliği ve risk faktörleri varlığında şüphelenilmeli ve klinik değerlendirme yapılmalıdır. Günümüzde renkli Doppler ultrasonografi toplardamar tıkanıklığı tanısında en etkin inceleme yöntemidir. Seçilmiş hastalarda D-dimer tanı ve tedavinin devamında katkı sağlar.
Tedavi
Seçilmiş hastalarda evde tedavi edilmesi güvenli ve ekonomiktir. Hastaneye ulaşmada sorun yoksa veya gerekli destek üniteleri hastanın bulunduğu yerde varsa düşünülebilir.
Toplardamar tıkanıklığı tedavisinin temeli pıhtılaşmayı önleyen ilaçlardır. Amaç pıhtının ilerlemesini, akciğere geçmesini önlemektir. İdeal bir ilacın:
- Etkisi hızla başlamalıdır
- Kolay uygulanabilir olmalıdır
- Besin-ilaç etkileşimi olmamalıdır
- Ucuz olmalıdır
- Laboratuvar izlemi gerektirmemelidir
- Olası bir kanama sorununda bir antidotu bulunmalıdır
- Uzun süreli kullanılabilmelidir
Buna karşın ideal ilaç henüz geliştirilememiştir. Klasik tedavi en az beş gün düşük molekül ağırlıklı heparin ve vitamin K antagonistidir (varfarin). Etkili kan dozuna ulaştıktan sonra ve hedef INR düzeyi elde edilince tedavi varfarin ile devam eder. Aslında bir zehir olarak geliştirilen varfarin son derece etkili ve ucuz bir ilaçtır. Buna karşın tedavi aralığı dar, ilaç ve yiyecekler ile etkileşimi fazladır. Sık yapılan INR incelemeleri sağlık sistemi için önemli bir sorun oluşturmaktadır. Yeni kuşak pıhtılaşma önleyici ilaçların ise belirgin avantajları vardır:
- Kısa yarılanma ömrü nedeniyle etkisinin hızlı başlaması ve ilaç kesildikten sonra hızla elimine olması
- İlaç-besin etkileşimlerinin az olması
- Doz ayarlaması için laboratuvar incelemesi gerektirmemesi
Bu ilaçların tümü tekrarlayan en az standart tedavi kadar etkilidir. Farklı olan kanama açısından daha güvenli olmalarıdır ve günümüzde tedavide öncelikli olarak kullanılmalıdır.
Toplardamar tıkanıklığı olan hamilelerde en uygun tedavi nedir?
Hamile kadınlarda pıhtılaşma riski hamile olmayan kadınlara kıyasla beş kat fazladır. Vitamin K antagonistlerinin hamile kadınlarda plasentayı geçmesi, 6-12 haftalık dönemde bebekte hasar oluşturması, doğumda kanama yapması önemli sorunlardır. Düşük molekül ağırlıklı heparin ve tedavide kullanılabilir.
